In het klooster van de Kapucijnen in Velp (NB) deed jaren geleden een verhaal de ronde over de Vloek op Alphen. Volgens dit verhaal zou het in Alphen niet mogelijk zijn, dat iemand uit dat dorp priester kon worden. Een bezwering van Pastoor Van Aerssen zou daarvoor de verklaring (oorzaak) zijn.

Het verhaal werd door kloosterlingen onderling verteld en is opgetekend door Jacques Wijnen, gardiaan van het klooster. Toen op een goede dag een aantal mensen uit Alphen het klooster bezocht, brachten zij een afdruk van het verhaal mee naar Alphen, waar het bij de bevolking totaal onbekend was.
Werkgroep Historisch Alphen aan de Maas ging op onderzoek uit om de zaken die in het verhaal genoemd werden in historisch archiefmateriaal terug te vinden. Daarbij kwam zij een aantal opmerkelijke zaken tegen.

De vloek op Alphen

Zo'n honderd jaar geleden woonden er op de pastorie van Alphen, in het Land van Maas en Waal, twee heren: oud-pastoor/deken Gerardus van Aerssen en Comelis Bongers, de feitelijke herder van de parochie. Deze laatste zou op 29 november 1901 zijn zilveren priesterfeest gaan vieren. Ter opluistering van dit jubileum had de plaatselijke harmonie hem aangeboden een serenade te komen brengen. Maar de voormalige deken, zeer streng in de orthodoxie, wilde daar niets van weten. Het corps was namelijk niet kerkelijk erkend! Tegen de uitdrukkelijke wil van de deken in kwam de harmonie op het grote feest toch opdagen. Terwijl het gezelschap in het gelid stond, klaar voor de start, viel een van de leden dood van zijn paard.

Een week later greep de oud-deken dit voorval aan in zijn preek. De gelovigen van Alphen moesten in dit gebeuren de straffende hand Gods zien daar men zijn verbod, nota bene een verbod van de hoogeerwaarde deken himself, in de wind had geslagen. En hij bezwoer het Alphense volk dat het niet waard was ooit nog een priesterzoon voort te brengen ...

Wat voor waarde moet aan deze vloek op Alphen gehecht worden? Feit is dat verschillende jongens uit het dorp, allen uit vooraanstaande families, op studie zijn geweest zoals Johannes van Wichen. Hij sloot zich als frater Melchisedech aan bij de Franciscanen.
Kort na zijn plechtige professie overleed hij plotseling aan een, door de doktoren verwaarloosde, middenoorontsteking. Johan Sas had zijn opleiding aan het klein seminarie van de kapucijnen te Langeweg er bijna opzitten, toen hij aan vliegende tering (tuberculose) overleed. Zijn broer Hein zat ook in Langeweg, maar haakte af (en is later als vader van twee kleine kinderen overleden). Fons Sas, een oomzegger van Johan en Hein, was student bij de kapucijnen in Voorschoten. Vlak voor zijn eindexamen bleek hij leukemie te hebben. Hij stierf thuis in Alphen op 18 jarige leeftijd. Alleen priesterstudent Jos Sas, de oudste broer van Johan en Hein, kon de dodendans ternauwernood ontspringen.

Gerrit, vader van de genoemde broers, was in Alphen a/d Maas de eerste onderwijzer. Met zijn vrouw Nel Houtkamp tobde hij veel: constant leed zij aan bloedarmoede en had vanuit haar familie ook de bevattelijkheid voor tuberculose meegebracht. Zij heeft Gerrit toch nog tien kinderen geschonken, van wie de meesten evenwel vroeg gestorven zijn. Jos was in dit rijtje de tweede oudste, geboren op 16 januari 1886. Een pienter ventje. Vader Gerrit hielp hem met leren al een heel eind vooruit, zodat hij op de lagere school de eerste twee klassen meteen kon overslaan. Natuurlijk droomde Gerrit, dat zijn zoon in zijn voetstappen zou treden en ook in Alphen voor de klas kwam te staan. Maar Jos bleek pater te willen worden. Helemaal tegen het zere been van pa! Toen hij zijn ouders duidelijk had gemaakt dat hij best bereid was om naar een kweekschool te gaan, maar na het behalen van zijn akte toch ergens ging intreden, zwichtten zij voor zijn keuze. Uiteindelijk is het zijn jongste broer Fons geweest, die op het Alphense schooltje de fakkel van vader Sas heeft overgenomen.

Jos werd als frater Quirinus op 3 november 1904 ingekleed in de orde van de Minderbroeders kapucijnen. Tijdens zijn studiejaren heeft hij zijn theologische bagage deels zelf aangevuld: hij moest namelijk vanwege tuberculose in quarantaine te Handel, waar hij zelfs enige tijd gekuurd heeft in een tent bij het klooster. Het scheelde niet veel of de vloek op Alphen had ook hem getroffen. Op 23 december 1911 werd Quirinus priester gewijd! Daarna begon hij in de orde aan een ware pelgrimage: waar hij ook naar toe trok, op geen enkele plaats hield hij het lang uit.

Bij het onderzoek dat wij als werkgroep naar dit verhaal deden, ontdekten we dat een aantal historische gebeurtenissen ten grondslag ligt aan dit verhaal.

Pastoor Gerardus Hubertus van Aerssen, geboren 16 september 1827, is 25 jaar pastoor geweest in Alphen en hij was daarbij de laatste jaren ook deken van het dekenaat Druten. Hij is echter op 25 juni 1900 overleden!
In de periode van zijn pastoraat in Alphen hebben verschillende kapelaans aan zijn zijde gestaan: Wilhelmus van Deenen (1870-1883), Marinus Kluijtmans (1883-1887), Petrus Alphonsus van Roessel (1887-1891) Hendrik Roes (1891-1894), Johannes Gijsbertus Boonaerts (1895-1899) en Gerardus Thijssen (1899-1902). (bron: Bevolkingsregister 1880-1900)
Cornelis Bongers wordt nergens genoemd als opvolger van pastoor van Aerssen. Op 6 juli 1900 wordt Martinus Sloots pastoor van Alphen.

De harmonie van Alphen is pas opgericht op 29 november 1908 en de oprichtingsstatuten zijn van 20 januari 1910.

Bij het 12,5 jarig feest van deze vereniging op 9 mei 1922 bleef Dirk van Ooijen, de begeleider van de kar waarop de harmonie zat, dood toen zijn paard weigerde.
Rond de viering van dit jubileum waren de gemoederen in het dorp nogal verhit, getuige een aantal ingezonden stukken in de krant De Maas en Waler van 29 april 1922. De vete tussen de harmonie en drie leden, die in de periode vóór de officiële oprichting wegens wanbetaling waren geroyeerd, zal hieraan ten grondslag hebben gelegen.

Bovenstaande feiten, die gebeurden in een tijd dat krant noch tv daarvan melding maakte, hebben zeker diepe indruk gemaakt op de bevolking. En het is zeker niet ondenkbaar dat pastoor Sloots het voorval bij de festiviteiten van de harmonie heeft aangegrepen om zijn parochianen tot soberheid te manen.

De merkwaardige feiten over de jongelui, die na 1900 priester wilden worden, zijn correct. Vooral de tragische dood van frater Melchisedech van Wichen (overleden op 12 december 1937) is bij veel inwoners nog bekend en heeft diepe indruk gemaakt.

Het einde van het verhaal beschrijft de familie Sas-Houtkamp. Een bekende familie in die tijd in Alphen. Vader Gerrit Sas (1850-1927) was 45 jaar hoofd der school in Alphen. Drie van zijn zoons leerden voor priester. Johan Sas, priesterstudent, sterft in 1910 (18 jaar oud). Hein maakte zijn studie niet af, trouwde en overleed op 38-jarige leeftijd.

Uiteindelijk wordt toch een zoon (Jos) tot priester gewijd en hij verbreekt de vloek op Alphen.
Neef (oomzegger) Fons Sas stierf in 1937 op 18-jarige leeftijd en was ook priesterstudent.

Jos Sas (pater Quirinus) (1886-1962), kapucijn, werd in 1911 priester gewijd, in de tijd dat het gekrakeel bij de harmonie zeker gespreksstof was. Hij heeft in zijn leven diverse boeken en verhalen geschreven. Het is heel goed mogelijk dat hij 'de vloek op Alphen', zoals het gemis aan de 'priesterzonen' werd ervaren, zelf bij zijn confraters heeft rondverteld, daarbij gebruikmakend van gebeurtenissen uit zijn herinneringen in Alphen.

Chronologisch klopt het verhaal van geen kanten. Quirinus is al 10 jaar priester als de gebeurtenissen die de aanleiding zijn tot de deze vloek plaatsvinden. De priesterstudent Johan Sas is dan ook al 10 jaar dood. Melchisedech van Wichen en Fons Sas sterven 15 jaar na het voorval. Het is dus vreemd dat deze zaken met elkaar in verband zijn gebracht. Waarschijnlijk is dit ook de reden dat het verhaal alleen in het klooster maar niet in Alphen de ronde deed.