Oorlog - Mobilisatie in Alphen

Verdedigingslinies

Nederland rekende er in 1939 op dat men ook in de Tweede Wereldoorlog neutraal zou kunnen blijven. Er was weinig gedaan om de bewapening op peil te brengen. Er was wel een verdedigingsstelsel ontworpen van verschillende linies, waar geprobeerd moest worden de vijand zo lang mogelijk tegen te houden. De eerste linie was natuurlijk de grensverdediging, daarna de voorlinie langs de IJssel, het Maas-Waalkanaal en de Maas in Limburg, vervolgens de hoofdlinie van het IJsselmeer tot de Belgische grens en tenslotte de vesting Holland (Noord- en Zuid-Holland en een deel van Utrecht).

De Maas-Waalstelling, een deel van de hoofdlinie, liep van Druten naar Appeltern. Op 29 augustus werden ruim 150.000 militairen opgeroepen om zich te melden op de in hun zakboekje vermelde verzamelplaats.

Ook Alphen moest plaats bieden aan soldaten die hier aan de verdedigingsstelling moesten werken. Dat waren de 1e batterij artillerie van 2-II-16.RA en het detachement pontonniers.
In totaal moesten 180 militairen en 90 paarden worden ondergebracht!

Soldaten in de school in Alphen

Ingekwartierd in Alphen

John van Gelder uit Amsterdam en Bram Dirks waren de eerste weken van de mobilisatie in Appeltern ingekwartierd. Toen het 6e Regiment Veldartillerie werd overgeplaatst naar Alphen werden ze in de school ondergebracht. Kort daarna kwamen ze terecht in een "oud en vervallen toneelzaaltje" (de Harmoniezaal, Greffelingsedijk 8-10), wat ze eerst moesten opknappen.
Bram vond voor zijn vrouw logies bij Albert van Heck die woonde aan de Greffelingsedijk, in Alphen bekend als Boerke van Heck. Ook John van Gelder kwam daar graag en deed er allerlei klusjes zoals reparaties van klokken, naaimachines en radio’s. John maakte in die tijd al foto’s. Van deze foto’s zijn de negatieven bewaard gebleven.

John van Gelder schilt een appeltje

De familie Van Gelder heeft na de oorlogstijd regelmatig contact gehouden met de familie Van Heck. Ook tijdens bezoekjes aan Alphen zijn toen nog regelmatig foto’s gemaakt. Dankzij de dochter van John, Ineke van Laviere-van Gelder hebben we nu deze negatieven kunnen scannen. Zij tonen ons niet alleen de bezigheden van de militairen, maar geven ons tevens een beeld van de vrijetijdsbesteding in de strenge winter van 1939.
We zijn erg blij met deze fantastische aanwinst voor ons documentatiecentrum!

Het uitdelen van eten

Het uitdelen van eten

Soldaten werken aan een verdedigingsplek

Militairen en burgers bij de school

Schipbrug bij Oijen

In de laatste maanden van 1939 werd een schipbrug gelegd ter hoogte van het veer tussen Oijen en Alphen. Deze brug had een middenstuk dat los op de rivier dreef met een paar bewakers er op. Als er wagens over de brug moesten dan werd dit brugdeel tussen de brug gevaren door het m.s. Nooitgedacht zodat er een vaste oeververbinding was.
Aan land was een observatiepost, bemand door een luitenant en twee soldaten, die het invaren van het brugdeel coördineerde.
Deze pontonniers verbleven op schepen die in de oude Maasarm lagen.
De brug is op 10 mei 1940 gebruikt om troepen te verplaatsen en kort daarna weer afgebroken.

De schipbrug bij Oijen

In deze schepen verbleven de pontonniers

De oorlogshandelingen in mei 1940 bleven beperkt tot het schieten op Duitse vliegtuigen, terwijl deze terugschoten op de troepen. De Maas-Waalstelling is niet echt aangevallen.
De mensen uit Alphen hoefden niet, zoals de inwoners van bijvoorbeeld Leeuwen, geëvacueerd te worden. In Alphen werden mensen uit deze plaatsen ondergebracht. Ook veel vee werd naar Alphen vervoerd en bij Slagerij Sleijpen geslacht. Voor het overige vee, dat in de weilanden stond, werd een oproep gedaan om met zoveel mogelijk mensen te komen melken!
Het ongemak was maar van korte duur: na de capitulatie kon iedereen weer naar huis. De militairen moesten helpen bij het afbreken van de stellingen.

Bronnen: Archief Stichting WHAM en Donkere jaren over Maas en Waal 1939-1945